Ở Việt Nam, mỗi mùa mưa bão đi qua, những hình ảnh nhà chìm trong biển nước, gia súc bị cuốn trôi hay những con đường tan hoang luôn khiến ai cũng xót xa. Nhưng giữa tất cả những mất mát đó, có một thứ lặng lẽ hơn, ít được chú ý hơn — nhưng lại quan trọng nhất: nước sạch sinh hoạt.
Nước thì ngập đầy, tràn từ ngõ vào nhà, từ đồng ruộng
vào thôn xóm. Nhưng nước sạch thì… biến mất trong chớp mắt. Lũ
không chỉ làm hư hại tài sản, mà còn cướp đi thứ căn bản nhất để duy trì sự sống.
1. Khi nước tràn lên mái nhà, thứ quý giá
nhất lại chính là nước… để uống
Buổi sáng sau đợt ngập sâu ở Đắk Lắk, tôi gặp một bác
nông dân đang ngồi trước căn nhà còn đầy bùn. Bác cầm một chai nước trong rõ
ràng là nước giếng, đưa lên mũi rồi lắc đầu.
“Nhìn trong vậy chứ có dám uống đâu chú.
Hôm qua đun lên, mở nắp ra còn nghe mùi tanh tanh.”
Lúc đó tôi mới thấy rõ một điều: giữa cái cảnh hỗn độn
của bùn đất, thứ mà người ta lo nhất không phải cái tủ lạnh bị hỏng, cái xe bị
ngập, mà là:
“Lấy đâu ra nước an toàn cho cả nhà uống đây?”
Và cũng chính từ đó, khái niệm nước sạch sinh hoạt
không còn là chuyện xa xỉ ở thành phố, mà trở thành mối lo thực sự của người
dân vùng lũ.
2. Vì sao sau lũ, nước lại ô nhiễm nặng
như vậy?
Nhiều người nghĩ nước bẩn là do bùn đất. Nhưng nguyên
nhân thật sự thì phức tạp hơn nhiều:
- Nước
cống tràn ngược lên
- Phân
gia súc bị cuốn trôi
- Hóa
chất từ nông trại, thuốc bảo vệ thực vật
- Xác
động vật phân hủy trong nước
- Vi
khuẩn đường ruột (E. Coli) tăng đột biến
- Kim
loại nặng từ nền đất bị xáo trộn
- Rác
thải nổi lềnh bềnh khắp xóm
Sau lũ, dù nước giếng có trong tới mấy, thì khả năng
cao nó đã nhiễm vi khuẩn, amoni, mangan hoặc thậm chí asen.
Đó là lý do từ khóa “nước sinh hoạt sau lũ”
hay “nước giếng bị nhiễm” luôn tăng đột biến mỗi mùa mưa bão.
3. Một cuộc trò chuyện khiến tôi nhớ mãi
Tại một điểm sơ tán tạm ở Phú Yên, tôi gặp chị Mai – mẹ
của hai đứa nhỏ. Chị đang chia từng chai nước đóng sẵn để dành cho buổi tối.
— “Sao chị không đun nước giếng?” — tôi hỏi.
Chị nhìn xuống đôi tay lấm lem:
“Đun rồi mà vẫn không an tâm chú. Con nít
nó yếu, uống vô lỡ đau bụng thì biết làm sao. Giờ chỉ dám dùng nước chai để uống
thôi.”
Chị kể nhà chị bị ngập đến ngang cửa sổ, giếng thì bốc
mùi lạ:
“Nó tanh, nó ngai ngái… không giống nước
giếng mọi ngày.”
Những chia sẻ như vậy khiến tôi hiểu ra rằng sự quý
giá của nước uống an toàn chỉ thật sự được nhìn nhận khi người
ta lâm vào cảnh không có nó.
4. Lũ lụt phơi bày một sự thật: chúng ta
chủ quan với nước sạch
Bình thường, người Việt mình hay nghĩ:
- Nước
giếng là “nước trời”, sạch
- Nước
máy là “phải chuẩn rồi”
- Nước
trong = nước sạch
- Nước
không mùi = nước an toàn
Nhưng sau lũ, từng niềm tin đó đều bị bóc trần.
Sự thật là:
Nước có thể trong nhưng vẫn chứa vi khuẩn, hóa chất, kim loại nặng.
Thậm chí, các chuyên gia còn nói rằng:
“Nước bẩn sau lũ nguy hiểm hơn nước lũ.”
Vì nước lũ nhìn thấy được, còn nước bẩn ngấm vào giếng,
vào ống, vào bể… thì không ai thấy bằng mắt.
5. Người dân xử lý nước sau lũ thế nào?
Qua các vùng lũ tôi đi ngang, tôi thấy người dân làm
những cách sau:
- Dùng
phèn chua lắng cặn
- Đun
sôi nước để uống
- Lọc
tạm bằng khăn vải
- Hứng
nước mưa để tắm rửa
- Dùng
Cloramin B nếu có phát từ xã
- Không
dùng giếng cho đến khi xử lý
Ông Sáu ở Krông Ana kể:
“Nước giếng giờ nhìn thì trong nhưng khi
múc lên có mùi lạ. Nhà tôi phải lấy nước từ nhà hàng xóm chưa bị ngập để xài đỡ.”
Những câu chuyện như vậy phản ánh đúng thực tế của từ
khóa mà nhiều người tìm kiếm:
“ô nhiễm nước sau lũ”
“xử lý nước sinh hoạt”
6. Bài học lớn nhất mà lũ lụt mang lại
Không phải chuyện tài sản.
Không phải chuyện đường sá hư hỏng.
Không phải chuyện ruộng vườn bị ngập.
Mà là bài học về sự mong manh của nguồn nước sạch.
Nước sạch không tự nhiên mà có — nó phải được bảo vệ,
xử lý, duy trì.
Chỉ cần một đợt lũ vài ngày, cả hệ thống mà người dân dựa dẫm vào suốt nhiều
năm… có thể bị đánh sập ngay lập tức.
Và tới lúc đó, cái người ta cần nhất không phải là mì
tôm — mà là nước sạch để uống, nấu, tắm, rửa, sinh hoạt.
7. Không chỉ vùng lũ — cả nước cần nhìn lại
vấn đề này
Lũ lụt chỉ làm lộ ra một vấn đề đã tồn tại từ lâu:
Nguồn nước Việt Nam đang ngày càng ô nhiễm.
Dù ở thành thị hay nông thôn, các vấn đề như:
- nước
giếng nhiễm phèn
- nước
có mùi clo
- nước
máy đổi màu
- nước
nhiễm amoni
- nước
nhiễm mangan
- nước
có vi khuẩn
… không còn là chuyện hiếm.
Thế nên từ khóa như “nguồn nước ô nhiễm”
hay “nước sinh hoạt bị đục” luôn nằm trong top tìm kiếm mỗi năm.
Kết – nước sạch là sinh mạng, không chỉ là
tiện nghi
Lũ lụt có thể đến rồi đi.
Nhà cửa có thể sửa.
Đồ đạc có thể mua lại.
Nhưng sức khoẻ thì không.
Một ngụm nước tưởng như vô hại có thể làm cả gia đình
đau bụng, nhiễm khuẩn, thậm chí nhập viện.
Nên bài học mà thiên tai để lại luôn khiến người ta tỉnh táo hơn:
Không được xem thường nước sạch.
0 Nhận xét